Αυτοχαρακτηριζόταν ζηλιάρης, μαμόθρεφτος, γυναικωτός και ανώριμος. Πίστευε στον χαμηλό φωτισμό, τους κολακευτικούς καθρέπτες, την πλαστική χειρουργική, το γκρίζο του μαλλιού του και το χρήμα. Έβρισκε πάντα όμορφα τρία πράγματα: ένα παλιό άνετο ζευγάρι παπούτσια, την κρεβατοκάμαρά του και το Τελωνείο των ΗΠΑ.
Αγαπούσε τα «πλαστικά είδωλα», τις ηλεκτρικές σκούπες, τις συσκευασίες από το τσάι Lipton και τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ της γειτονιάς του. Ένιωθε ευτυχής μιλώντας στο τηλέφωνο και βλέποντας ώρες ατελείωτες τηλεόραση. Αισθανοταν πλούσιος όταν ήταν ξαπλωμένος στην μπανιέρα του. Αγαπημένη του συνήθεια ήταν να παραγγέλνει φαγητό που δεν του αρέσει από ακριβά εστιατόρια και μετά να του το πακετάρουν και να το αφήνει σε κάποια γωνιά του δρόμου.
Υπήρχαν άλλωστε τόσοι άστεγοι εκεί έξω.
Ακολουθούν μια συνάντηση με τον Νίκο Σταθούλη και μερικές άγνωστες ενδιαφέρουσες ιστορίες για τον καλλιτέχνη - θρύλο.
Όταν ο Ιόλας ανακάλυψε τον Andy
«Ο Ιόλας ήταν μια μαμή. Σε κοιτούσε για λίγο και εκμαίευε το ταλέντο που έχεις μέσα σου. Στο έβγαζε και στο πετούσε στα μούτρα. Είναι 1952 κι ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής στην γκαλερί Hugo του ανιψιού του Victor Hugo. Απέναντι από την γκαλερί βρισκόταν ένα εργοστάσιο παπουτσιών και ο Ιόλας παρατηρούσεκάθε μέρα έναν νεαρό να μπαίνει το πρωί με ένα σακουλάκι και να βγαίνει χωρίς αυτό. Μια μέρα τον σταμάτησε και τον ρώτησε τι γίνεται με αυτό το σακουλάκι.
«Δεν υπάρχει σακουλάκι βγαίνοντας, γιατί είναι το κολατσιό μου», απάντησε ο Andrew, χωρίς κάποια άλλη ενδιαφέρουσα ιστορία να πει. Όταν αποκάλυψε ότι είναι σχεδιαστής παπουτσιών όμως, ο Ιόλας του ζήτησε να δει τα σχέδιά του κι εκείνος έβγαλε από την τσάντα κάποια βικτωριανά παπούτσια σχεδιασμένα πάνω σε ποιήματα του Τruman Capote. Ο Ιόλας σηκώθηκε, κούμπωσε το σακάκι του και είπε «Μέχρι σήμερα ήσασταν σχεδιαστής παπουτσιών. Από αύριο θα κάνετε την πρώτη σας έκθεση».
Λίγους μήνες μετά, τον Μάιο της ίδιας χρονιάς έγινε πράγματι η πρώτη του έκθεση, με αυτά ακριβώς τα σχέδια», θυμάται ο Νίκος Σταθούλης, βιογράφος του Αλέξανδρου Ιόλα. Η έκθεση γνώρισε μεγάλη επιτυχία και ο Andrew Warhola, ως Andy Warhol πια, άρχισε να γίνεται γνωστός.
«Η σχέση των δυο τους ήταν σχεδόν ερωτική. Υπήρξαν και κανονικοί εραστές τη δεκαετία του ’60, αλλά ήταν κυρίως μια σχέση πατέρα, φίλου, συμβούλου. Αν δεν υπήρχε ο Ιόλας ο Warhol θα ήταν απλώς ένας art director. Το γνώριζε κι ο Andy, γι΄αυτό και η σχέση τους δεν άλλαξε ποτέ. Υπήρχε ένας απεριόριστος σεβασμός και μια φοβερή επιρροή. Πολλά από τα έργα του, ήταν ιδέες του Ιόλα. Τα πορτραίτα του Lenin ή του Μao. Kαι γι’αυτό τον συμβουλευόταν διαρκώς. Καρμική σχέση. Από το 1952 μέχρι το 1987 πορεύτηκαν μαζί. Δεν είναι τυχαίο ότι πέθαναν με τόσους λίγους μήνες διαφορά. Ο ξαφνικός θάνατος του Warhol ήταν η χαριστική βολή για τον Ιόλα.
Πάντως, τον εκκεντρικό τύπο που ήταν, ο Ιόλας τον έκανε. Ό,τι ήταν ο Ιόλας, ήταν και ο Andy. Πήγαιναν ακόμα και στον ίδιο ράφτη. Οι δυο τους είχαν αναστατώσει την Αμερική. Ήταν και οι δυο ματαιόδοξοι, είχαν πάθος για τη ζωή, ήταν ηδονιστές, αγαπούσαν τα νεαρά αγόρια, λάτρευαν τις πολύ ωραίες γυναίκες, δεν είχαν ωράριο. Η αλήθεια είναι πώς όποιος γνώριζε τον Ιόλα δεν ήταν ποτέ ξανά ο ίδιος άνθρωπος. Το ίδιο ακριβώς συνέβαινε και με τον Andy. Μετά τη γνωριμία σου μαζί του δεν είχες δικαίωμα να είσαι ο ίδιος αλλά ένας άλλος. Αυτό ήταν άλλωστε και το μότο του «όταν γνωρίσεις την pop art δεν έχεις δικαίωμα να είσαι ο ίδιος. Πρέπει να αλλάξει ακόμα και ο τρόπος που περπατάς, ο τρόπος που σκέφτεσαι» ανακαλεί από τα χρόνια του Factory.
Ο εκκεντρικός -πλην φοβισμένος- Κος Warhol
Μιλούσε χαμηλόφωνα, είχε χιούμορ και ειδικευόταν στις στιχομυθίες. Ήταν ασέξουαλ παρότι υπάρχουν μερικές αρκετά ερωτικές ιστορίες «Ένα βράδυ έχουμε πάει σε μια παράσταση φλαμένγκο, εγώ, ο Αλέξανδρος, δυο τρεις ακόμη φίλοι, ο Andy κι ένας πιτσιρικάς που κουβαλούσε μαζί του. Την ώρα λοιπόν που είμαστε εκστασιασμένοι με το θέαμα, ο Andy ξεκινά να παίρνει τσιμπούκι στον μικρό. Σοκαρισμένος κοιτάζω τον Ιόλα. «Πομάδες αγόρι μου, πομάδες» είπε κι έπειτα ο Warhol άπλωσε το σπέρμα του νεαρού στο πρόσωπό του», λέει γελώντας.
Πέρα όμως από όλες αυτά τα εκκεντρικά, σχεδόν σουρεαλιστικά του καμώματα, ο Warhol παρέμενε ένα πολύ φοβισμένο παιδί- ειδικά μετά την απόπειρα δολοφονίας του το 1968 από την Valerie Solanas- με μεγάλη ωστόσο καταναλωτική μανία. «Το σπίτι του θυμάμαι ήταν σαν mall. Δεν χωρούσε ούτε καρφίτσα από τα τόσα πράγματα που είχε μέσα. Έβρισκες από το πιο ακριβό έργο τέχνης μέχρι το πιο άχρηστο αντικείμενο αγορασμένο επί εκατό. Δεν του έλειπε ποτέ τίποτα, και παρόλα αυτά πήγαινε καθημερινά στο super market και δεν έπαιρνε ποτέ μια οδοντόκρεμα, έπαιρνε δέκα. Δεν έπαιρνε ποτέ ένα πακέτο τσάι, έπαιρνε είκοσι».
Ο Andy ήταν ένα μεγάλο παιδί που δεν του έφτανε μια καραμέλα. Ήθελε όλο το σακουλάκι. Κι όπως κάθε παιδί, ήθελε στη ζωή του χρώμα και χαρά, εξού και τα έντονα χρώματα των έργων του. Ο Andy ήταν ο Αμερικανός που τα ήθελε όλα. Μεγάλο αυτοκίνητο, μεγάλο εργοστάσιο, πάρα πολλά έργα τέχνης, κι ας κυκλοφορούσε με ένα τζιν και sneakers.
«Ο Andy ήταν σταρ, αλλά δεν το έπαιζε, δεν ήταν ακριβοθώρητος. Πήγαινε στο Factory με τα πόδια και με ένα τζιν και sneakers. Έλεγε πάντα «όταν πεθάνω θέλω να με θάψουν με ένα τζιν αλλά με το φερμουάρ ανοιχτό. Για να καταλάβεις πόσο ιδιαίτερος ήταν, όσοι πήγαιναν στο ναό του Αγίου Πατρικίου την ημέρα της κηδείας του πίστευαν ότι ήταν ακόμα μια φάρσα του. Κανείς δεν θεώρησε ότι ήταν αλήθεια. Ήταν πολύ νέος ακόμα και η επέμβαση που μπήκε να κάνει ήταν μια επέμβαση ρουτίνας». Τελικά η ζωή είχε άλλα σχέδια.
Ο Warhol ήταν ακραίος αλλά και ήσυχος την ίδια στιγμή. «Ήταν επίσης η μεγαλύτερη κουτσομπόλα της Νέας Υόρκης. Ήξερε τα πάντα μέσα από το Factory. Όποια κυρία πήγαινε για το πορτραίτο της την ρωτούσε τα πάντα για τη ζωή της Και του τα έλεγαν όλα γιατί ο Andy σου δινόταν. Ήθελες να τον κάνεις δικό σου. Ήταν ανοιχτός σε όλους αλλά πραγματικά κοντά του ήταν λίγοι άνθρωποι.
Ο Ιόλας, ο Capote, ο φωτογράφος Christopher Markos. Μέσα από όλη αυτή την πολυκοσμία γύρω του, ξεχείλιζε η μοναξιά του. Και παρότι μπορεί να μην το καταλάβαινες, γιατί το έκρυβε καλά, ήταν αγοραφοβικός. Ο ίδιος συνήθιζε να λέει διακωμωδώντας την φοβία του “Φοβάμαι τη σκιά μου και το πουλί του Christopher Markos. Είναι πολύ μεγάλο”».
Τhe FACTORY days
Το Factory ήταν ένα εργοστάσιο που μέσα του δουλεύονταν τα πάντα. Οι εργάτες της τέχνης παρήγαγαν καθημερινά μεταξοτυπίες, μαραθώνιες ταινίες, περίεργα παπούτσια με χρυσοκέντητα δολάρια, μουσική και οτιδήποτε μπορούσε να θεωρηθεί καλλιτεχνική δημιουργία, υπό την επίβλεψη πάντα του Warhol. Στο πικάπ έπαιζε Μαρία Κάλλας κι ολόγυρα υπήρχαν δεκάδες καθρέφτες και άφθονο αλουμινόχαρτο. «Ένας οργασμός» λέει ο Νίκος Σταθούλης που είχε βρεθεί στο Factory πολλές φορές.
«Έβλεπες μέσα σταρλέτες, φθηνά μοντέλα, αδερφές, σοβαρούς ομοφυλόφιλους, ηθοποιούς, καλλιτέχνες, να πέφτει το ναρκωτικό σύννεφο. Ο Andy από όσο ξέρω έκανε μόνο μαριχουάνα. Κόσμος πηγαινοερχόταν ασταμάτητα, κι εκείνος το ίδιο. Δεν είχε καν δικό του γραφείο.
Πήγαινε σε άλλο όροφο για τις ταινίες του, αλλού για να υπογράφει τις μεταξοτυπίες του, αλλού να παρακολουθεί τις τοιχογραφίες , στον άλλο όροφο να κάνει γυμναστική με τους γυμναστές του. Το Factory ήταν ένα μελίσσι που βοούσε και το Studio 54 μια μικρογραφία του. Όποιος τρελός, ανισόρροπος, όποιος σοβαρός καλλιτέχνης, κυρίες της υψηλής κοινωνίας με λιμουζίνες να σταματάνε απέξω και να έρχονται για να φωτογραφηθούν με τις polaroid για να τους κάνει τα πορτραίτα. Όλοι περνούσαν από εκεί. Αυτός ο κόσμος ήταν οι ήρωες του. Κι ο Ιόλας καμάρωνε «Εσύ Andy απάλλαξες την Αμερική από τον πουριτανισμό της”».
Στο Factory ήταν πανεύκολο να μπει όποιος ήθελε να γίνει κάτι. Χτυπούσες το κουδούνι κι έμπαινες. Όταν έβγαινες όμως μπορούσες να είσαι κάτι σπουδαίο, να κάνεις καριέρα (βλέπε Jean-Michel Basquiat ή Keith Haring που εδραιώθηκαν εκεί ), αλλά και τίποτα. Ήταν ένα εργοστάσιο που λειτουργούσε. Κάποιοι κοιμόντουσαν ακόμα μέσα. «Ήταν ένα εργοτάξιο εξαιρετικών συναισθημάτων».
Ο Andy και οι περούκες
«Φορούσε περούκα γιατί ήθελε να είναι ένας άλλος κι όχι άλλος ένας. Γιατί πίστευε ότι η περούκα του έδινε ένα προσωπείο που αντιπροσώπευε την Αμερική. Είχε 32 περούκες σε όλες τις αποχρώσεις του λαμέ και τις συνδύαζε με αντίστοιχα γυαλιά. Στην πραγματικότητα ήταν ένας σουρεαλιστής.
Αν τον έβλεπες βέβαια κάτω από την περούκα του ήταν κακάσχημος. Δεν τον καταλάβαινες. Περνούσε απαρατήρητος». Πριν την τρέλα με τις περούκες το σημαντικότερο πρόβλημά του ήταν οι δυσχρωμίες του προσώπου του αλλά και η μύτη του, που με πλαστικές επεμβάσεις και συνεχείς θεραπείες, προσπάθησε να αλλάξει, χωρίς ποτέ όμως να αισθανθεί ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα.
Ο Andy και οι περίπατοι στην Πλάκα (χωρίς την περούκα)
Ο Νίκος Σταθούλης λέει ότι ο Warhol είχε έρθει στην Ελλάδα δύο φορές το 1972 και το 1973 και τις δύο χωρίς την περούκα του για να μην τον αναγνωρίσουν. «Σκοπός του ταξιδιού του την πρώτη φορά ήταν για να δει τον χώρο του Ιόλα και να καταλήξουν για τα έργα που θα του φιλοτεχνούσε.
Σκέψου εκείνη την περίοδο ο Αλέξανδρος είχε έργα μέχρι και στο ταβάνι του σπιτιού του. Για τέτοιο συλλέκτη μιλάμε. Τη δεύτερη φορά ωστόσο, επέστρεψε για τον Θόδωρο που γνώρισε το 1972. Ήταν ο γεωπόνος του Ιόλα που του φρόντιζε τον κήπο. Από τη Σάμο ο Θόδωρος, έγιναν εραστές με τον Andy» Εκτός από τον Θόδωρο όμως, του άρεσαν οι περίπατοι στην Πλάκα. «Κατέβαιναν κι έτρωγαν σε ένα ταβερνάκι της περιοχής, περπατούσαν. Μετά από αυτό το ταξίδι του το ’73, έκανε και τη σειρά για τον Μέγα Αλέξανδρο».
Με περούκα ή χωρίς, με τις δεκάδες παραξενιές και τις ιδιαιτερότητές του, ο Warhol υπήρξε ένας προφήτης που είδε το μέλλον να έρχεται νωρίς. «Έδωσε στην Αμερική την αθωότητα και την παιδικότητα, σε μια εποχή που ο μύθος του cowboy, η βία και ο ευνουχισμένος ανδρισμός είχαν σκοτώσει ακόμα και τον Πρόεδρό της. Σήμερα, χωρίς τον Warhol, έχουμε Τrump».
ΠΗΓΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ DOWNTOWN