Η φεμινίστρια συγγραφέας Germaine Greer είχε δηλώσει κάποτε: «Κάθε γενιά οφείλει να ανακαλύψει τη Nina Simone. Είναι η απόδειξη ότι η γυναικεία ιδιοφυΐα υπάρχει». Κι αυτό μόνο καλό μπορεί να είναι!
To νέο ντοκιμαντέρ «What happened, Miss Simone?» για τη ζωή και το έργο της θρυλικής τραγουδίστριας και τραγουδοποιού, που θα κυκλοφορήσει από τη διαδικτυακή πλατφόρμα Netflix, είναι μια ακόμα μνεία στο μεγαλείο του ταλέντου της και των ακτιβιστικών της ανησυχιών.
Με έκδηλη την κρίση αξιών που επικρατεί παγκοσμίως μέσω ρατσιστικών, σεξιστικών ή φυλετικών επιθέσεων, το ντοκιμαντέρ αυτό θα μπορέσει να βοηθήσει να πέσει φως στο πώς η τέχνη σαν αυτή της Simone μπορεί να διοχετεύει το θυμό, το φόβο και την απογοήτευση για τα κοινωνικά δεινά γύρω μας.
Αυτή η φιλοσοφία της περιλαμβάνεται, στη ρητορική ερώτηση της προς δημοσιογράφους «Πώς μπορείς να είσαι καλλιτέχνης αν δεν εκφράζεις την εποχή σου;» που καθόρισε την ουσία της στρατευμένης τέχνης σε καιρό ειρήνης.
Η ίδια η πορεία της από την αφάνεια στην διασημότητα εξηγεί καλύτερα από το κάθε ντοκιμαντέρ, βιβλίο ή αφιέρωμα τη δημιουργία του ιδιαίτερου mentalite της, που έχει εμπνεύσει κάθε σύγχρονο καλλιτέχνη της νέας γενιάς.
Από την παιδική της ηλικία ακόμα, οι εκκλησίες έμελλαν να αποβούν ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της Simone ως καλλιτέχνη κι ακτιβίστρια. Ξεκινώντας από παιδί, έπαιζε πιάνο στην ενορία της. Σε μια από τις εμφανίσεις της, κάποιος υπέδειξε στους γονείς της να μεταφερθούν στο πίσω μέρος της εκκλησίας, καθώς τότε ο διαχωρισμός λευκών και μαύρων ήταν επιτετραμμένος. Εκείνη σταμάτησε και δήλωσε ότι δεν πρόκειται να συνεχίσει να παίζει αν δεν επιστρέψουν στην αρχική τους θέση.
Δεκαετίες αργότερα, θα παραδεχτεί ότι τότε σταμάτησε να πιστεύει στην προσευχή, αφού οι ρατσιστικές ενέργειες συνέχιζαν εις βάρος όσον αγωνίζονταν για τα ανθρώπινα πολιτικά δικαιώματα.
Τα ερεθίσματα που παγίωσαν τις απόψεις της δεν περιορίζονταν στις προσωπικές της εμπειρίες. Η Simone άνθισε ως καλλιτέχνης σε περίοδο μεγάλων κοινωνικών αναταραχών. Συγκεκριμένα, η βομβιστική επίθεση στο Birmingham που σκότωσε τέσσερα μαύρα κορίτσια ήταν κομβικό σημείο γι αυτήν. Έτσι, ενώ είχε ήδη ξεκινήσει τα πρώτα της βήματα με τραγούδια ανάλαφρα όπως το "I Loves You, Porgy", κάνει στροφή 180 μοιρών επιλέγοντας να τραγουδάει για το ότι συνέβαινε γύρω της.
Μετά τη βομβιστική επίθεση και τη δολοφονία του έγχρωμου ακτιβιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων Medgar Evers στο Μισισίπι που ακολουθεί, γράφει το τραγούδι “Mississippi Goddam”, το οποίο 50 χρόνια πριν γίνεται ο ύμνος της διαδήλωσης για τα πολιτικά δικαιώματα στην Αλαμπάμα. Αλλά ακόμα κι έτσι, κινδυνεύει να θεωρηθεί ως ένα ακραίο αμφιλεγόμενο πρόσωπο με αποτέλεσμα το τραγούδι της στο Νότο των ΗΠΑ να μποϋκοταριστει.
Παρά τις αντιδράσεις για τα μηνύματα της μουσικής της, όπως η ίδια εξηγεί στο ντοκιμαντέρ, ήταν ο μόνος δρόμος για τη διεκδίκηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Υπέρμαχος των κινητοποιήσεων και της δράσης, συνδέθηκε με το κίνημα για τα δικαιώματα των μαύρων, λέγοντας κατά πρόσωπο στον Martin Luther King όταν είχαν γνωριστεί στην πορεία της Selma ότι κάθε άλλο παρά ειρηνική ήταν!
Η Simone ένιωθε ελεύθερη μόνο στη σκηνή, αλλά επίσης, υποστήριζε ότι ελευθερία σημαίνει να ζεις χωρίς το σκιάχτρο του φόβου, όπως τραγουδούσε “I think everyday’s gonna be my last day” . Έτσι, συγκλονίζει όταν στο ντοκιμαντέρ ακούγεται η φωνή της να εξηγεί ότι όχι μόνο οι Αφροαμερικάνοι αλλά κι όλος ο κόσμος εν γένει πρέπει να το συνηδειτοποιήσει αυτό.
H σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ, Liz Garbus, αναγνωρίζοντας την απήχηση των αξιών που προβάλλει το έργο της για την Simone, εύχεται «Να είχαμε φωνές σαν τη Nina Simone σήμερα να μιλάνε για τον πόνο και τα πάθη των κινημάτων που δημιουργούνται στους δρόμους τους τελευταίους μήνες. Νομίζω ότι όλοι βλέπουμε πόσο επίκαιρα είναι τα τραγούδια της σήμερα».
H νέα γενιά καλλιτεχνών στο Hollywood την αναγνωρίζουν ως μια από τις μεγαλύτερες πηγές έμπνευσης αποτίοντας το δικό τους φόρο τιμής με κάθε ευκαιρία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: ο John Legend στον ευχαριστήριο του λόγο κατά την παραλαβή του Oscar για το καλύτερο τραγούδι της χρονιάς, το sampling κομματιών της από καλλιτέχνες της hip-hop συμπεριλαμβανομένων των Jay-Z, Roots και Kanye West.
Πενήντα χρόνια μετά την άνοδο της στη διασημότητα, η Nina Simone φτάνει τώρα στο αποκορύφωμα της –κι όχι, μόνο λόγω του ντοκιμαντέρ “What happened, Miss Simone” που διερευνά το ανορθόδοξο ύφος της Simone με τη βαθιά φωνή, τις αναφορές στη gospel και κλασική μουσική, τις jazz επιρροές και τον εκρηκτικό χαρακτήρα της.
Παραδόξως, αυτή η επιστροφή της Simone αποκαλύπτει ένα μεγάλο κενό. Αυτό της πλειοψηφίας των ποπ καλλιτεχνών που σε μεγάλο βαθμό μουσικά σιωπηλοί σχετικά τα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Είναι δύσκολο να ακολουθήσει κάποιος τα χνάρια της, απαιτούνται δεινές αντιληπτικές ικανότητες, συνείδηση, επικοινωνιακές δεξιότητες και πλουραλιστική παιδεία που οι περισσότεροι καλλιτέχνες σήμερα δεν ενθαρρύνονται να έχουν.
Στις μέρες μας, ο ήχος και το στιλ της Simone την έχουν ανάγει σε παράδειγμα προς μίμηση για την απελευθέρωση από φυλετικά, σεξιστικά και ρατσιστικά στερεότυπα, εκπροσωπώντας όλες τις γυναίκες που αναγκάστηκαν να σωπάσουν. Τότε, αυτή η απαράμιλλη καλλιτεχνική ιδιοφυΐα της πολεμήθηκε, καθώς ενσάρκωνε την έννοια της επαναστατικής δημοκρατίας που ακόμα οι άνθρωποι δεν είχαν μάθει να φαντάζονται. Σήμερα, όμως; What’s gonna happen, Miss Simone?
Δες το trailer για το ντοκιμαντέρ "What happened, Miss Simone" με ανέκδοτες ηχογραφήσεις, σπάνιο αρχειακό υλικό και την ιστορία της με soundtrack τα πιο γνωστά τραγούδια της, που θα κυκλοφορήσει από το Netflix σε σκηνοθεσία Liz Garbus.