Η Ψυχογενής Ανορεξία (ή νευρογενής ανορεξία ή νευρική ανορεξία) είναι μια διατροφική διαταραχή με ισχυρό ψυχολογικό υπόβαθρο. Είναι ένα σύνδρομο αυτοεπιβαλλόμενης ασιτίας στο οποίο το άτομο με τη θέληση του περιορίζει την πρόσληψη τροφής καθώς φοβάται έντονα μήπως γίνει παχύ. Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια , το άτομο αρνείται να διατηρήσει το σωματικό βάρος του στο/ ή πάνω από ένα όριο φυσιολογικού βάρους σε σχέση με την ηλικία και το ύψος (π.χ. απώλεια βάρους που οδηγεί στην διατήρηση του σωματικού βάρους σε επίπεδα κατώτερα του 85% του αναμενόμενου), έχει έντονο φόβο του ατόμου πάχυνσης ακόμα και όταν κανείς είναι ελλειποβαρής, διαταραχή στη σωματική εικόνα και στον τρόπο που κανείς αντιλαμβάνεται το βάρος και το σχήμα του σώματος, και αμηνόρροια στις γυναίκες.
Συμπτώματα
Η χαρακτηριστική τριάδα συμπτωμάτων εγκαθίσταται με ύπουλο τρόπο σε διάστημα μερικών μηνών (πρόκειται για την τριάδα με τα τρία ‘’Α’’) :
- Η ανορεξία : Εκούσια και θεληματική ανορεξία και χαρακτηρίζεται από περιορισμό της τροφής και ελάττωση θερμίδων .
- Η αμηνόρροια : Εντάσσεται στο φάσμα των ενδοκρινολογικών διαταραχών της ωοθήκης όταν είναι αρχικό σύμπτωμα.
- Η απίσχναση : Εμφανίζεται πάντα ως δευτερογενής αποτέλεσμα της ανορεξίας και εξελίσσεται εξαρτημένη ως προς την κλινική της έκφραση από τις συνηθισμένες ιδιομορφίες του διαιτολογίου αυτών των αρρώστων και διατηρούν για πάρα πολύ καιρό την λήψη πρωτεϊνών , δικαιολογώντας έτσι την τάση να μιλάμε για αδυνάτισμα παρά για απώλεια βάρους.
Αίτια
- Οικογενειακοί παράγοντες : Η ψυχογενής ανορεξία έχει συνδυαστεί με έντονη ενασχόληση της οικογένειας με την τροφή, την ομορφιά, τον σχολαστικό έλεγχο του σωματικού βάρους και την έμφαση στην λεπτότητα. Επίσης άτομα με διαταραχές τροφής έχουν γονείς με ψυχικά προβλήματα όπως αγχώδεις, φοβικές διαταραχές, κατάθλιψη στις μητέρες και κατάχρηση αλκοόλ στους πατέρες. Πολλοί από τους γονείς αυτών των ατόμων έχουν οι ίδιοι αντιμετωπίσει προβλήματα διατροφής. Ο θάνατος αδελφών που είχαν γεννηθεί πριν το ανορεκτικό άτομο έχει αποδειχθεί ως εκλυτικός παράγοντας της εμφάνισης της ανορεξίας. Ένας άλλος βασικός παράγοντας είναι η σεξουαλική κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία, όπου η ανορεξία μπορεί να συμβάλει είτε γιατί το άτομο θέλει να κάνει κακό στο σώμα του το οποίο βίωση ή απήλαυσε (αφού βιολογικά είναι πολύ πιθανό να επέλθει απόλαυση) την σεξουαλική κακοποίηση και από την άλλη ίσως να επιθυμεί να κάνει πιο άσχημη και απρόσιτη την εξωτερική εμφάνιση έτσι ώστε να μειώσει το ενδεχόμενο επανάληψης της σεξουαλικής κακοποίησης.
- Κληρονομική προδιάθεση : τα άτομα που η μητέρα τους ή η αδερφή/ αδερφός τους είχαν ανορεξία, έχουν 12 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν και οι ίδιοι την ασθένεια, σε σχέση με άλλους ανθρώπους.
- Απαιτήσεις για λεπτό σώμα είτε σε άτομα που ασχολούνται με τον χώρο της μόδας, όπως μοντέλα αλλά και αθλητές, χορευτές (χρήση καθαρτικών και διουρητικών) κλπ.
- Λανθασμένα πρότυπα των εφήβων που προέρχονται κυρίως από τον δυτικό πολιτισμό αλλά και μέσα μαζικής επικοινωνίας όπου προβάλουν το πολύ λεπτό σώμα ως το ιδανικότερο για αυτό και πλήττονται κυρίως γυναίκες από την ασθένεια.
- Το άτομο θέλει να τον αποδεχθούν κοινωνικά ή να ξεπεράσει ιστορικούς εκφοβισμούς σε περίπτωση που είχε περισσότερο βάρος παλαιότερα.
Θεραπεία
Η θεραπεία περιλαμβάνει την ψυχοθεραπεία και την ιατρική και διατροφική υποστήριξη. Το πρώτο που λαμβάνεται υπόψη στη θεραπεία της ψυχογενούς ανορεξίας είναι η κατάσταση θρέψης του ατόμου, επειδή η αφυδάτωση , η λιμοκτονία και οι διαταραχές ηλεκτρολυτών μπορεί να προκαλέσουν σοβαρό κίνδυνο στην υγεία και σε μερικές περιπτώσεις θάνατο. Ο απώτερος στόχος λοιπόν είναι η αποκατάσταση φυσιολογικού σωματικού βάρους και η αντιμετώπιση ψυχιατρικών και κοινωνικών πλευρών πάθησης. Ένα υγιές βάρος στόχος για τις γυναίκες ασθενείς είναι το βάρος, στο οποίο η έμμηνος ρύση και η ωορρηξία αποκαθίστανται, ενώ για τους άνδρες ασθενείς, το βάρος στόχος είναι εκείνο με το οποίο έχουμε κανονική λειτουργία των όρχεων. Η αποκατάσταση ενός κανονικού βάρους σώματος για τους ενήλικες μπορεί να οριστεί ως το βάρος όπου κάποιος είναι οργανικά υγιής και που κάποιος μπορεί να διατηρήσει με την κατανάλωση μιας κανονικής υγιεινή διατροφής χωρίς περιορισμούς. Αυτό το βάρος θα πρέπει να διατηρείται στα όρια του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) μεταξύ 20 – 25. Για τα παιδιά θα πρέπει να ελεγχθούν οι καμπύλες ανάπτυξης για την παρακολούθηση της ανάπτυξης τους.
Στόχοι διατροφικής θεραπείας :
- Εκπαίδευση των ασθενών σε φυσιολογική δίαιτα
- Εξασφάλιση της υγείας του ασθενούς
- Ενημέρωση για τους στόχους
- Ανεκτή από τον ασθενή ενεργειακή πρόσληψη
- Αποκατάσταση λειτουργίας γαστρεντερικού σωλήνα
- Ισορροπία υγρών σώματος
- Χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών, ζάχαρης
- Σε χαμηλό βάρος τουλάχιστον 50γρ. πρωτεϊνών
- Εξασφάλιση μέσω της διατροφής ιχνοστοιχείων και βιταμινών
- Σταδιακή ενσωμάτωση τροφίμων στο διαιτολόγιο
Στόχοι ψυχολογικής θεραπείας :
- Θεραπεία διαστρεβλωμένης αντίληψης της εικόνας του σώματος και της χαμηλής αυτοεκτίμησης
- Ατομική, ομαδική και οικογενειακή θεραπεία
- Ανάρρωση πλήρης και αποκατάσταση
Το ποσοστό της επιτυχημένης ανάρρωσης αυξάνεται σε έγκαιρη διάγνωση. Ομάδες στήριξης και γνωσιακές συμπεριφορικές προσεγγίσεις έχουν δείξει ότι τα άτομα αναπτύσσουν γνώσεις που αφορούν το βάρος και την σχέση τους με το φαγητό. Η συστηματική θεραπεία οικογένειας είναι απαραίτητη στην νευρογενή ανορεξία γιατί αντιμετωπίζει την οικογένεια ως σύστημα ατόμων που αλληλεπιδρούν και συνεπώς αλληλοκαθορίζουν την συμπεριφορά τους. Η οικογένεια πρέπει να ενημερωθεί σε περίπτωση που ο ασθενής είναι έφηβος ο οποίος προσπαθεί με αυτόν τον τρόπο να δηλώσει την ανάγκη του για αυτονομία και χρειάζεται την βοήθεια της οικογένειας για να την αποχωριστεί.