Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι συχνός, θανατηφόρος και ακριβός στην αντιμετώπιση του, ίδια σε προχωρημένο στάδιο. Η πρόληψη αυτού εστιάζεται κυρίως στον έλεγχο του πληθυσμού με κολονοσκόπηση, προς ανεύρεση και αντιμετώπιση των πρώιμων μορφών του, δηλαδή των πολυπόδων.
Όμως η προοπτική της χρήσης ενός αποτελεσματικού, φθηνού και ασφαλούς χημειοπροφυλακτικού παράγοντα φαίνεται δελεαστική.
Χημειοπροφυλακτικός παράγοντας είναι κάθε φάρμακο ή φυσική ουσία που εμποδίζει την ανάπτυξη και εξέλιξη ενός νεοπλάσματος, κακοήθους ή καλοήθους.
Ζητούμενα είναι η ελάττωση του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου και Των θανάτων, καθώς και η ελαχιστοποίηση της τοξικότητας του εκάστοτε παράγοντα.
Έχουν μελετηθεί διάφορες ουσίες, όπως η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, το φυλλικό οξύ, οι στατίνες, τα συμπληρώματα ασβεστίου, βιτ. D, και άλλοι (βιτ Β, ουρσοδεοξυχολικο οξύ, ορμόνες, μετφορμίνη, σελήνιο, αντιοξειδωτικά, προβιοτικά, φυτικές ίνες).
ΑΣΠΙΡΙΝΗ
Μια κατηγορία φαρμάκων που έχουν μελετηθεί πολύ είναι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και η ασπιρίνη. Φαίνεται ότι μπορούν να οδηγήσουν σε ελάττωση της πιθανότητας εκδήλωσης κακοήθειας του παχέος εντέρου, αλλά και να χρησιμοποιηθούν συμπληρωματικά στην αντιμετώπισή του.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η ασπιρίνη βοηθά μετά την εκδήλωση της νόσου, αλλά όχι πριν από αυτή.
Η χρήση της ασπιρίνης μετά τη διάγνωση της νόσου ελαττώνει την θνητότητα κατά 16%
Σε ασθενείς με ιστορικό πολυπόδων ή καρκίνου έδειξε μείωση εμφάνισης νέων πολυπόδων κατά 21%. Στον γενικό πληθυσμό φαίνεται 26% μείωση εμφάνισης καρκίνου σε μελέτη με παρακολούθηση 23ετών.
Ο ακριβής μηχανισμός, με τον οποίο η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγονώδη δρουν εναντίον του καρκίνου του παχέος εντέρου, δεν είναι ακόμα σαφής.
Φαίνεται να παίζει ρόλο στα πρώιμα στάδια σχηματισμού των πολυπόδων και φαίνεται να έχει προστατευτική δράση, όταν υπάρχουν συγκεκριμένοι γονιδιακοί παράγοντες που προδιαθέτουν ή και ευθύνονται για τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Ποια είναι η ενδεδειγμένη δόση της ασπιρίνης; Μελετώνται δόσεις 75mg – 300mg ημερησίως, με τα 75-100mg να είναι τα πλέον ενδεδειγμένα.
Η διάρκεια χορήγησης δεν έχει μελετηθεί. Επίσης δεν έχει προσδιοριστεί η σχέση μεταξύ οφέλους και κινδύνου από τις ανεπιθύμητες ενέργειες στο πεπτικό και την τοξικότητα της.
Διεθνείς οδηγίες για τη χρήση της ασπιρίνης περιορίζονται στην σύσταση της Αμερικανικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας για χημειοπροφύλαξη σε άτομα με Lynch Syndrome (conditional recommendation, low quality of evidence).
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για την αντινεοπλασματική δράση της ΜΕΣΑΛΑΖΙΝΗΣ, η οποία χρησιμοποιείται στις χρόνιες φλεγμονώδεις εντεροπάθειες.
Δρα με διάφορους τρόπους. Με δεδομένο ότι η μεσαλαζίνη έχει δοκιμαστεί με ασφάλεια για μεγάλα χρονικά διαστήματα και σε υψηλές δόσεις, η χρήση της φαίνεται δελεαστική και η περαιτέρω έρευνα προκλητική.
ΦΥΛΛΙΚΟ ΟΞΥ
Το φυλλικό οξύ είναι ένας παράγοντας που έχει μελετηθεί για την πιθανή προστατευτική του δράση στον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Το φυλλικό είναι απαραίτητο για την αντιγραφή του DNA. Υπάρχουν μελέτες που διαπιστώνουν ελαττωμένες τιμές φυλλικού σε ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου.
Όμως πρόσφατη ανάλυση συμπεραίνει ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το φυλλικό οξύ είναι αποτελεσματικό στη χημειοπροφύλαξη των πολυπόδων ή του καρκίνου του παχέος εντέρου.
ΥΠΟΛΙΠΙΔΑΙΜΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ
Τα ωμεγα-3 λιπαρά οξέα δείχνουν να έχουν θετική επίδραση στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου. Φαίνεται ότι η κατανάλωση του ψαριού μειώνει τον κίνδυνο κατά 12%
Οι στατίνες μπορεί να αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων. Στις δόσεις που χρησιμοποιούνται οι στατίνες για τον έλεγχο της υπερλιπιδαιμίας, δεν φαίνεται να ελαττώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης του παχέος εντέρου.
Υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι μπορεί να έχουν μικρή επίδραση σε υψηλότερες δόσεις , σε συγκεκριμένους πληθυσμούς και σε περιορισμένους τύπους καρκίνου του παχέος εντέρου.
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ
Προάγουν τη διαφοροποίηση στα επιθηλιακά κύτταρα του παχέος εντέρου και δρουν ογκοκατασταλτικά. Επίσης εικάζεται ότι το ασβέστιο δεσμεύει τα χολικά άλατα, αναστέλλοντας την καρκινογόνο δράση τους. Η προφύλαξη που πιθανά να προσφέρει το ασβέστιο μπορεί να σχετίζεται με τη δοσολογία (1000mg ημερησίως).
Τα αποτελέσματα δεν είναι ενθαρρυντικά. Σε ασθενείς με ιστορικό πολυπόδων ελάττωσε κατά 18% την εμφάνιση νέων πολυπόδων, αλλά όχι τον κίνδυνο μεγάλων. Στο γενικό πληθυσμό δεν είχε αποτελεσματικότητα. Χρειάζονται περισσότερες μελέτες.
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D
Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν την ευεργετική επίδραση της. Φαίνεται ότι ασκεί χημειοπροστασία σε γυναίκες (ίσως σε αλληλεπίδραση με τα οιστρογόνα). Όμως υπάρχουν μελέτες όπου η συμπληρωματική χορήγησή της δεν φαίνεται να ελαττώνει τον κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου. Ο συνδυασμός βιταμινης D και ασβεστίου δεν φαίνεται να ασκεί προστατευτική δράση.
ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Β
Φαίνεται ότι από το σύμπλεγμα των βιτ Β, οι βιτ Β6 και Β2 σε υψηλά επίπεδα ίσως να ασκούν προστατευτική δράση
ΟΥΡΣΟΔΕΟΞΥΧΟΛΙΚΟ ΟΞΥ
Το ουρσοδεοξυχολικό οξύ φαίνεται να ελαττώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης αδενωμάτων σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα και πρωτοπαθή σκληρυντική χολαγγειϊτιδα.
Πιθανά αυτό συμβαίνει γιατί ελαττώνει την ποσότητα του κυκλοφορούντος δεοξυχολικού οξέος, το οποίο σχετίζεται με τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και προάγει την καρκινογένεση στο παχύ έντερο. Δεν υπάρχουν μελέτες που να υποστηρίζουν πιο γενικευμένη αποτελεσματικότητά του.
ΟΡΜΟΝΕΣ
Τα οιστρογόνα φαίνεται να έχουν προστατευτική δράση στην εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Οι υποδοχείς των οιστρογόνων παίζουν σημαντικό ρόλο στην δομή και λειτουργία του επιθηλίου του εντέρου.
Όμως η ομάδα αυτή των φαρμάκων έχει πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες. Θα πρέπει να γίνουν πολλές μελέτες προκειμένου να καθοριστεί αν μπορούν να έχουν κάποιο μέλλον στη προφύλαξη.
ΜΕΤΦΟΡΜΙΝΗ
Η μετφορμίνη χρησιμοποιείται συνήθως στην αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη. Ισως να δρα απευθείας πάνω στην ενεργειακή κατάσταση του καρκινικού κυττάρου ή και να ελαττώνει τα επίπεδα ορμονών που διεγείρουν την αύξηση των κυττάρων.
Μελέτες δείχνουν ότι σε συνδυασμό με βιτ D3 μπορεί να ελαττώσει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου σε διαβητικούς.
ΣΕΛΗΝΙΟ
Το σελήνιο περιέχεται στα άλευρα, τα δημητριακά, το ψάρι, το κρέας, το κοτόπουλο. Προστατεύει από το οξειδωτικό στρες, συμμετέχει στο σχηματισμό των θυρεοειδικών ορμονών και στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Όσον αφορά την καρκινογένεση, φαίνεται να παίζει ρόλο στην επιδιόρθωση του DNA και στην ελάττωση του πολλαπλασιασμού των καρκινικών κυττάρων.
Φαίνεται να προστατεύει από την εμφάνιση πολύποδων μόνο σε μια υποκατηγορία ασθενών, των καπνιστών
ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ
Εκτός από το σελήνιο αντιοξειδωτικά θεωρούνται τα β- καροτένιο, βιταμίνη Α, βιταμίνη C, βιταμίνη Ε. Παρόλο που καταστρέφουν τις ελέυθερες ρίζες, από τις μελέτες δεν προκύπτει προστατευτικός ρόλος.
ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ
Οι μηχανισμοί με τους οποίους τα προβιοτικά μπορεί να αναστείλουν τον καρκίνο του παχέος εντέρου είναι ασαφείς.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι ελαττώνουν την ανοσιακή απάντηση στη μικροβιακή χλωρίδα, τροποποιούν το μεταβολισμό των μικροβίων της εντερικής χλωρίδας, ελαττώνουν τον αριθμό των μικροβίων που μετέχουν στις μεταλλάξεις και παράγουν ουσίες, που ελαττώνουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό.
Γίνονται διάφορες μελέτες χορήγησης μόνων τους ή και με πρεβιοτικά. Δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για προστατευτικό ρόλο στον καρκίνο του παχέος εντέρου.
ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ
Η Αμερικανική Αντικαρκινική Ένωση και το Εθνικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο προτείνουν κατανάλωση περισσότερων από 20-30gr φυτικών ινών ημερησίως.
Οι μηχανισμοί, με τους οποίους ελαττώνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου, αφορούν σε αύξηση του όγκου των κοπράνων (αραίωση καρκινογόνων και ελάττωση του χρόνου διέλευσης), σε δέσμευση πιθανών καρκινογόνων ενδοαυλικά, σε ελάττωση του ενδοαυλικού PH και σε ενίσχυση της μικροβιακής χλωρίδας.
Επίσης η ζύμωση των φυτικών ινών και του άμυλου από τα βακτήρια οδηγεί στο σχηματισμό λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου, που αποτελούν πηγή ενέργειας για τα κύτταρα και φαίνεται να έχουν αντικαρκινικές ιδιότητες.
Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η δυσκοιλιότητα σχετίζεται με αύξηση της εμφάνισης πολυπόδων και καρκίνου του παχέος εντέρου. Έχουν γίνει διάφορες μελέτες για το ρόλο των φυτικών ινών στην πρόληψη, με θετικά ή ουδέτερα αποτελέσματα.
Φαίνεται να έχει σημασία το ποσό των προσλαμβανόμενων ινών και το ποσό της γαλακτόζης που περιέχεται σε αυτές.
Συμπερασματικά
Η αναδίφηση της βιβλιογραφίας δείχνει έντονη έρευνα, αλλά και ασαφή αποτελέσματα όσον αφορά το ρόλο διαφόρων φαρμακευτικών και διαιτητικών παραγόντων στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Παραμένει έντονη πρόκληση η αναζήτηση ενός αποτελεσματικού, ασφαλούς και οικονομικού παράγοντα ή συνδυασμού περισσοτέρων , που θα συνδράμει στον μεγάλο αγώνα ελάττωσης της νόσησης και των θανάτων από καρκίνο του παχέος εντέρου.
Για περισσότερες συμβουλές επικοινωνήστε με την κα Σκλάβαινα, Γαστρεντερολόγος στο 697 244 5979 ή επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.peptocare.gr