Ο νομπελίστας συγγραφέας Günter Grass πέθανε χθες σε ηλικία 87 ετών, από λοίμωξη στους πνεύμονες. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς γερμανούς συγγραφείς της γενιάς του και το 1999 (με καθυστέρηση 40 ετών) βραβεύτηκε με βραβείο Νόμπελ.
Έντονα πολιτικοποιημένος και υποστηρικτής της Ελλάδας, χωρίς να ανήκει ποτέ σε κανέναν πολιτικό σχηματισμό, υποστήριζε πάντα ότι μόνο με μεταρρυθμίσεις είναι δυνατή η οικονομική και κοινωνική αλλαγή. Σε ότι αφορά τη θέση και στάση της Ευρώπης απέναντι στη χώρα μας, το 2012 έγραψε ένα σχετικό ποίημα με τίτλο το "Όνειδος της Ευρώπης". Στο συγκεκριμένο έργο, ο Günter Grass κατηγορούσε τους Ευρωπαίους γιατί καταδίκασαν στη φτώχεια την Ελλάδα, τη χώρα που συνέλαβε την ιδέα της Ευρώπης.
Με αφορμή το θάνατό του θυμόμαστε τα πιο σημαντικά βιβλία του.
Τριλογία του Ντάντσιχ
Το έργο αποτελείται από τρία βιβλία: "Το τενεκεδένιο ταμπούρλο" (1959), "Γάτα και ποντίκι" (1961) και "Σκυλίσια χρόνια" (1963). Αναφέρεται στην άνοδο του Ναζισμού και περιγράφει με τον μοναδικό τρόπο του Grass, πως ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος επηρέασε το Ντάντσιχ μία ελεύθερη πόλη προσαρτημένη στη Γερμανία.
Το "Τενεκεδένιο ταμπούρλο" χαρακτηρίστηκε βλάσφημο και ανήθικο, από την πλειοψηφία των κριτικών και του κοινού που είχαν ακόμα ανοιχτές τις χιτλερικές πληγές τους. Αντιθέτως, στην υπόλοιπη Ευρώπη προκαλούσε… ενθουσιασμό.
«Ο Όσκαρ Ματσεράτ μετά από μια ταραχώδη ζωή, καταλήγει στο ψυχιατρείο και αποφασίζει με τη βοήθεια του τυμπάνου του να ανακαλέσει στη μνήμη τη ζωή του, μια ζωή άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία της Γερμανίας στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Μέχρι τα 18 του χρόνια ο Όσκαρ αρνείται να μεγαλώσει, διατηρώντας το ύψος τρίχρονου παιδιού, από μίσος στον πατέρα, ή μάλλον στους πατέρες του, και στον φυσιολογικό κόσμο που τον περιβάλλει.
Η απέχθεια απέναντι στον δαιμονικό, παράφρονα, άθλιο, σκληρό και απάνθρωπο αυτό κόσμο τρέφει την παραμόρφωσή του, δίνει μορφή στην οργή του, διαμορφώνει την υαλοκτόνο φωνή του. Ο Όσκαρ -αυτός ο παρανοϊκός νάνος- είναι ένας μοναδικός καθρέφτης της εποχής του ναζισμού και των "απλών ανθρώπων" που τον εξέθρεψαν, καθώς και της εποχής του γερμανικού οικονομικού θαύματος».
Η πρόβα της εξέγερσης των πληβείων
Γράφτηκε το 1966 και έχει έντονα ιστορικό ενδιαφέρον. «Πρόκειται για μία γερμανική τραγωδία σε τέσσερις πράξεις, η οποία δείχνει με ανήλεη φωτογραφική διάθεση, ποια ήταν η κατάσταση εκείνης της εποχής.
Ταυτόχρονα δημιουργεί και μια συνειδησιακή κρίση: μοιάζει να λέει πόσο ασήμαντα είναι τα πράγματα που, τη στιγμή που διαδραματίζονται, μοιάζουν τόσο σημαντικά».
Ο Μπουτ το ψάρι
Κέρδισε το βραβείο Νόμπελ το 1999, ενώ είχε γραφτεί 22 χρόνια νωρίτερα, το 1977. Σε αυτό το βιβλίο ο Grass ξεκινά την ιστορία στη Λίθινη Εποχή.
«Όταν ένας ψαράς πιάνει τον Μπουτ, στο σημείο ακριβώς όπου χιλιετηρίδες αργότερα θα χτιστεί η γενέτειρα του Γκρας, το Ντάντσιχ. Όπως το ψάρι, έτσι και ο ψαράς είναι αθάνατος. Στη διάρκεια των αιώνων κινούνται μαζί, από τη μητριαρχία στην πατριαρχία, που έρχεται χάρη στις δόλιες συμβουλές του Μπουτ στους αρσενικούς για το πώς θα υποτάξουν τα θηλυκά.
Η σχέση των δύο φύλων κατά τις περιόδους που οι άντρες έφτιαχναν την ιστορία και η συμβολή των γυναικών έμεινε χωρίς αναγνώριση, και η ιστορία και σημασία της διατροφής ανά τους αιώνες, αποτελούν τα δύο κεντρικά θέματα του μυθιστορήματος».
Δυσοίωνα κοάσματα
Γράφτηκε το 1992 και στην Ελλάδα κυκλοφόρησε δύο χρόνια μετά.
«Βρισκόμαστε στη σημαδιακή χρονιά του 1989, ο σοσιαλισμός έχει καταρρεύσει και στο Ντάντσιχ συναντιούνται μια Πολωνέζα και ένας Γερμανός που έχουν και οι δύο χηρέψει. Τα κοινά στοιχεία μεταξύ τους είναι πολλά: είναι πρόσφυγες, με έντονη πολιτική δράση στο παρελθόν και με παραπλήσια επαγγέλματα.
Σε μια επίσκεψη στο παλιό νεκροταφείο τους έρχεται μια ιδέα: δεν θα ήταν πράξη ανθρωπισμού και συμβολή στη συμφιλίωση των λαών να δώσουν την ευκαιρία στους πρόσφυγες αυτού του κόσμου να επιστρέψουν, έστω και νεκροί, στην άλλοτε πατρίδα τους;
Αποφασίζουν να υλοποιήσουν την ιδέα τους αρχίζοντας από την Πολώνια και τη Γερμανία και ιδρύουν μια εταιρεία για το πρώτο κοιμητήριο της συμφιλίωσης. Καθώς όμως η δουλειά μεγαλώνει, αρχίζουν να φουντώνουν τα συμφέροντα».
Ο αιώνας μου
Μπορεί να παραπέμπει στο «Αγών μου» του Χίτλερ αλλά καμία σχέση δεν έχει.
«Εδώ ο Γκρας ούτε ιστορία γράφει ούτε κατασκευάζει ένα συλλογικό εγώ. Ανοίγει μικρά παράθυρα που επιτρέπουν στον αναγνώστη να ρίξει μια ματιά στα παρασκήνια της ιστορίας και στους ανθρώπους που τη γράφουν καθημερινά με τη ζωή τους.
Ο 20ος αιώνας όπως τον ζει χρόνο με το χρόνο ένα "εγώ", αλλά με διαφορετικό πρόσωπο κάθε φορά. Ορισμένες φορές το πρόσωπο αυτό είναι ο ίδιος ο συγγραφέας, συνήθως όμως κάποιος άλλος. Εκατό κεφάλαια, όσα και τα χρόνια του αιώνα, και περισσότεροι από ογδόντα αφηγητές».
Ξεφλουδίζοντας το κρεμμύδι
Το 2006 κυκλοφόρησε το τελευταίο του αυτοβιογραφικό βιβλίο, ξαφνιάζοντας το κοινό και προκαλώντας έντονες συζητήσεις με τις αποκαλύψεις του.
Ο Grass παραθέτει γεγονότα και σκέψεις από τη -στρυμωγμένη σε ένα δυάρι- παιδική του ηλικία στο Ντάντσιχ (σημερινό Γκντανσκ της Πολωνίας), το ναζιστικό περιβάλλον που ο ίδιος άφησε να τον παρασύρει με τις υποσχέσεις του, τα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια, τη δημιουργία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Οι αναμνήσεις του φτάνουν μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '50, όταν κυκλοφόρησε "Το τενεκεδένιο ταμπούρλο", που τον καθιέρωσε ως συγγραφέα.
Το ύφος του εναλλάσσεται διαρκώς, άλλες φορές είναι ο ηλικιωμένος συγγραφέας που οργίζεται με "αυτό το συνονόματο αγόρι" και άλλοτε χρησιμοποιεί ενεστώτα για να περιγράψει τις τελευταίες εβδομάδες του πολέμου. Tότε που αποκαλύπτεται ότι για δύο μήνες υπηρέτησε στα SS, μία πληροφορία που ανέτρεψε τη μέχρι τότε δημόσια εικόνα του».
Την πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας του το βιβλίο πούλησε 150.000 αντίτυπα.
