Αν το παιδί σου θέλεις να το δεις πραγματικά ευτυχισμένο χάρισέ του ένα παιχνίδι. Είναι αλήθεια, μία από τις μεγαλύτερες χαρές που μπορεί να βιώσει ένα παιδί είναι αυτή της απόκτησης ενός νέου παιχνιδιού. Είναι ένα αντικείμενο άρρηκτα συνδεδεμένο με την παιδική ηλικία και απαραίτητο για την υγιή ανάπτυξη κάθε παιδιού. Όπως έχει διαπιστωθεί, βοηθά όχι μόνο να αναπτυχθούν οι νοητικές και οι σωματικές ικανότητες του παιδιού, αλλά αποτελεί και ένα απαραίτητο μέσο για να μπορέσει να εκφράσει τα συναισθήματά του, να μάθει να συνδέεται με την έννοια του αντικειμένου, ένα τρόπος να καλλιεργήσει την κοινωνικότητά του, το θάρρος της γνώμης του, την συγκέντρωση και άλλα τόσα πράγματα.
Εμείς σαν γονείς, οφείλουμε να έχουμε άποψη στο παιχνίδι που θα επιλέξει το παιδί μας, όχι για να το κατευθύνουμε σε αυτό που θέλουμε, αλλά για να το προφυλάξουμε από ένα αντικείμενο μπορεί να μην αρμόζει στην ηλικία του ή που δεν έχει κανένα εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Αυτό που πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας, όταν το παιδί επιλέγει συνήθως αυθόρμητα ένα παιχνίδι, είναι διακριτικά πάντα να του δίνουμε εναλλακτικές που θα ικανοποιήσουν το ίδιο, αλλά και εμάς με την επιλογή που έκανε.
Πριν όμως φτάσουμε στην πόρτα του πολυκαταστήματος παιχνιδιών, καλό είναι να γνωρίζουμε μερικά πράγματα για το παιχνίδι. Η Μαίρη Τουντοπούλου, Παιδοψυχολόγος - Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού, MSc, μας μιλάει για το μαγικό αυτό αντικείμενο!
Από την Μπέτυ Σύγγελου
Ποια είναι τα οφέλη της ενασχόλησης του παιδιού με το παιχνίδι;
Το παιχνίδι δεν είναι απλά δραστηριότητα που ευχαριστεί τα παιδιά, αλλά αποτελεί από τους σημαντικότερους παράγοντες για τη σωματική, συναισθηματική, γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.
Το παιδί μέσα από το παιχνίδι μπορεί να δράσει ελεύθερα, να δημιουργήσει και να μάθει, να αναπτύξει τις νοητικές και γλωσσικές του ικανότητες, να οξύνει την κρίση του, να ζήσει σε έναν κόσμο φανταστικό, να βελτιώσει την συγκέντρωσή του, να αποκτήσει εμπιστοσύνη στις ικανότητές του και να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του. Με το ομαδικό μάλιστα παιχνίδι, μπορεί να δημιουργήσει διαπροσωπικές σχέσεις, να καλλιεργήσει την κοινωνικότητά του, να μάθει να συνυπάρχει, να διαπραγματεύεται και να σέβεται τον άλλον, να έχει το θάρρος της γνώμης του, να εκφράζει τα συναισθήματά του.
Οι γονείς χρειάζεται να διαμορφώσουν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο το παιδί μπορεί να παίξει ελεύθερα και αυθόρμητα χωρίς να παρεμβαίνουν υποδεικνύοντας στο παιδί τι να κάνει ή ολοκληρώνοντας μια δραστηριότητα, χωρίς να το ζητήσει το παιδί, γιατί έτσι υπάρχει ο κίνδυνος το παιδί να χάσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του, και το παιχνίδι από πηγή χαράς και συνεργασίας να μετατραπεί σε πηγή ματαίωσης.
Ποια παιχνίδια θεωρούνται καλύτερα και ποια θα πρέπει να αποφεύγονται;
Καλύτερα παιχνίδια θεωρούνται τα δημιουργικά παιχνίδια, δηλαδή εκείνα που δίνουν την ευκαιρία στο παιδί να χρησιμοποιήσει τη σκέψη και τη φαντασία του. Τα επιτραπέζια παιχνίδια, τα μουσικά όργανα, οι μαριονέτες, τα ντόμινο, τα κουκλάκια, οι κατασκευές και οι χειροτεχνίες είναι από τα πλέον δημιουργικά παιχνίδια.
Τα παιχνίδια που καλό θα είναι να αποφεύγουμε να αγοράζουμε στα παιδιά είναι αυτά που μπορεί να ωθούν τα παιδιά στη βία. Ειδικότερα, παιχνίδια που έχουν ως κανόνα ο παίκτης να κλέψει, να πει ψέματα ή να καταστρέψει θα πρέπει να αποφεύγονται, ειδικά στα μικρά παιδιά, καθώς τους περνάνε λάθος μηνύματα. Επίσης, παιχνίδια που μπορεί να ενισχύουν την επιθετικότητα, όπως τα όπλα, καλό θα ήταν να μην προτιμούνται, αν και συχνά βρίσκονται ψηλά στις επιθυμίες των παιδιών.
Σε αυτή την περίπτωση, οι γονείς πως πρέπει να το χειριστούν;
Στη δεδομένη περίπτωση οι γονείς θα ήταν χρήσιμο να προσπαθήσουν να δελεάσουν τα παιδιά με κάτι εξίσου επιθυμητό ή αν δεν γίνεται διαφορετικά να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά τους καταλαβαίνουν τη διαφορά μεταξύ φανταστικού και πραγματικού παιχνιδιού και να συζητούν συχνά μαζί τους για την έννοια της ειρήνης και της συνεργασίας. Από τα πλέον δημοφιλή παιχνίδια που κυκλοφορούν στην αγορά είναι τα Playstation, τα οποία σίγουρα δεν είναι από τις καλύτερες επιλογές ενός ενήλικα για το παιδί του. Ωστόσο, επειδή για τα περισσότερα παιδιά σχολικής ηλικίας συγκαταλέγονται στα αγαπημένα τους παιχνίδια, ας έχουν στο νου τους οι γονείς ότι μπορούν να επιτρέπουν στα παιδιά να παίζουν με αυτά, αλλά με όριο ως προς τη συχνότητα και την ώρα και κυρίως ως προς το περιεχόμενό τους.
Είναι όλα τα παιχνίδια ασφαλή; Τι θα πρέπει να προσέχουν οι γονείς όταν αγοράζουν παιχνίδια;
Στο βαθμό που τηρούνται οι προδιαγραφές που έχουν τεθεί από την ευρωπαϊκή ένωση, τα περισσότερα παιχνίδια που κυκλοφορούν στην αγορά -με τις οποιεσδήποτε επιφυλάξεις - είναι ασφαλή. Ωστόσο, επειδή μπορεί να υπάρχουν και κάποια επικίνδυνα για την υγεία και την ασφάλεια των παιδιών, όταν επιλέγουμε παιχνίδι για τα παιδιά θα πρέπει πάντα να προσέχουμε τα εξής:
1. Να διαβάζουμε την ετικέτα, ώστε να ξέρουμε πληροφορίες για τον τρόπο χρήσης του παιχνιδιού και για ποια ηλικία είναι κατάλληλο. Π.χ. παιχνίδια με μικρά κομμάτια μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για ηλικίες κάτω των 3 ετών. Άρα, προτεραιότητα είναι να το παιχνίδι να είναι προσαρμοσμένο στην ηλικία του παιδιού.
2. Να βεβαιωθούμε ότι δεν περιλαμβάνουν επικίνδυνες ουσίες, δεν ξεβάφουν και ότι στη συσκευασία αναγράφεται ότι δεν είναι τοξικά και ότι τηρούνται τα πρότυπα ασφαλείας που ορίζει η Ε.Ε.
3. Να ελέγχουμε την ποιότητα του παιχνιδιού, για να διασφαλίσουμε ότι δεν υπάρχουν μυτερές ή κοφτερές άκρες, ότι είναι σωστά συναρμολογημένο και ότι τα τμήματά του δεν αφαιρούνται εύκολα. Σκεπτόμενοι ότι πολλές φορές τα παιδιά «κακομεταχειρίζονται» τα παιχνίδια, καλό θα είναι να ελέγχουμε αν το παιχνίδι που πρόκειται να αγοράσουμε είναι ανθεκτικό και δεν θα θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια των μικρών παιδιών.
4. Να αποφεύγουμε την αγορά παιχνιδιών από πανηγύρια και πλανόδιους πωλητές, γιατί πολλές φορές είναι φτιαγμένα από άγνωστους κατασκευαστές και είναι πιθανό να μην τηρούν τους κανόνες ασφαλείας.
Επιπλέον, ανεξάρτητα από το θέμα ασφάλειας, όταν αγοράζουμε παιχνίδια, καλό θα είναι να έχουμε υπόψη μας ότι:
5. Καλύτερα είναι τα παιχνίδια που κεντρίζουν τη φαντασία του παιδιού και του προσφέρουν ποικιλία χρήσεων, όπως είναι για παράδειγμα εκείνα που μπορούν να συναρμολογηθούν και να πάρουν σύνθετες μορφές, ή εκείνα που έχουν έντονες εικόνες και ιστορίες και βοηθούν το παιδί να έρθει σε επαφή με άγνωστες καταστάσεις και να έχει ενεργό ρόλο.
6. Το χρώμα και η μορφή των παιχνιδιών επηρεάζουν την ανάπτυξη της αισθητικής του παιδιού, γι’ αυτό δεν θα πρέπει να παραγκωνίζονται αυτοί οι παράγοντες.
7. Η επιλογή του παιχνιδιού θα ήταν καλύτερα να γίνεται σύμφωνα με τις προτιμήσεις που έχει δηλώσει το παιδί, κάνοντας όμως πρώτα μια έρευνα αγοράς για την καλύτερη επιλογή.
8. Το μέγεθος ενός παιχνιδιού παίζει ρόλο κατά την επιλογή. Συνήθως, τα μικρότερα παιδιά δείχνουν προτίμηση στα μεγάλα παιχνίδια, αλλά η επιλογή θα πρέπει να είναι τέτοια, που να επιτρέπει στο παιδί να μεταφέρει μόνο του το παιχνίδι του.
Τα παιχνίδια πρέπει να έχουν φύλο;
Είναι λάθος να διαχωρίζουμε τα παιχνίδια σε αγορίστικα και κοριτσίστικα. Τα παιδιά παίζουν με όλα τα παιχνίδια ανεξάρτητα από το φύλο τους. Άλλωστε, μπορεί εύκολα να παρατηρήσει κανείς ότι αν αφήσουμε τα παιδιά να λειτουργήσουν ελεύθερα, αρκετά κορίτσια μπορεί να επιλέξουν να παίξουν με αυτοκίνητα και τα αγόρια με κουζινικά. Επιβάλλοντας ή απαγορεύοντας (έστω και έμμεσα) στα παιδιά συγκεκριμένα παιχνίδια, συμβάλλουμε στη δημιουργία στερεοτύπων και μοντέλων ζωής, που είναι ξεπερασμένα. Το παιχνίδι έχει ρόλο να διασκεδάσει και να συμβάλλει στην ορθή διαπαιδαγώγηση και την ανάπτυξη της φαντασίας του παιδιού κι όχι στην επιβολή στερεοτύπων.
Πρέπει να αγοράζουμε ότι μας ζητάει το παιδί π.χ. για τα Χριστούγεννα; Πως δεν θα γίνουμε θύματα καταναλωτισμού;
Σίγουρα όλοι έχουμε γίνει μάρτυρες σκηνικών όπου ένα παιδί μπορεί να διαμαρτύρεται έντονα, ακόμη και στη μέση του δρόμου ή σ’ ένα γεμάτο πολυκατάστημα, για να του πάρουν το αγαπημένο του παιχνίδι. Είναι απολύτως φυσιολογικό τα παιδιά να έχουν άποψη σχετικά µε το τί παιχνίδια επιθυµούν να τους αγοράσουν οι γονείς και οι συγγενείς τους. Το να υπάρχει μία συγκεκριμένη επιθυμία, δεν κατατάσσει το παιδί τους στα «κακομαθημένα». Το παιδί κακοµαθαίνει από τη στιγµή που καταλαβαίνει ότι μπορεί να επιβάλλει αυτό που θέλει στους άλλους και να πετυχαίνει όσα ζητάει. Βέβαια, τα πολλά δώρα δεν σηµαίνουν απαραίτητα και κακοµαθηµένο παιδί. Αρκετά παιδιά δέχονται πολλά δώρα χωρίς να κακοµαθαίνουν, άλλα μπορεί να γίνονται «άπληστα» για ένα μικρό διάστημα και στη συνέχεια επιστρέφουν στις συνήθειές τους, ενώ κάποια απαιτούν να παίρνουν όλο και περισσότερα. Οι μέρες των Χριστουγέννων αποτελούν μια ευκαιρία για να αντιληφθούν οι γονείς τον τρόπο που φέρονται τα παιδιά τους απέναντι σ’ αυτό το θέμα και πώς το αντιμετωπίζουν οι ίδιοι.
Ωστόσο, τις μέρες των γιορτών, όλο και περισσότεροι γονείς πέφτουν στην παγίδα του υπερκαταναλωτισμού χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι όσο πιο πολλά δώρα κάνουν στο παιδί τόσο περισσότερο ενισχύουν την κτητικότητα και την απαιτητικότητά του. Γι’ αυτό λοιπόν, οι γονείς όταν πρόκειται να βγουν στην αγορά με τα παιδιά τους καλό θα ήταν να ακολουθούν την εξής τακτική:
- Να φτιάχνουν μια λίστα, όπου να καταγράφουν όλα όσα χρειάζονται να αγοράσουν, εξηγώντας στο παιδί ότι η χρησιμότητα αυτής της λίστας είναι για να μην παρασυρθούν και αγοράσουν περισσότερα από αυτά που χρειάζονται πραγματικά. Αν το παιδί ζητάει να μπουν στη λίστα πολλά παιχνίδια, τότε θα πρέπει να του ζητήσουν να τους εξηγήσει γιατί τα χρειάζεται όλα αυτά. Ίσως με αυτόν τον τρόπο αντιληφθούν ότι τελικά δεν είναι και τόσο απαραίτητα όλα όσα ζητούν. Επίσης, οι γονείς ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση, μπορούν να ορίσουν ως κανόνα ότι κάθε παιδί θα μπορεί να πάρει συγκεκριμένο αριθμό παιχνιδιών (π.χ. ένα ή δύο το πολύ). Δεν θα πρέπει να ντρέπονται να πουν στο παιδί πως τα οικονοµικά τους δεν τους επιτρέπουν να του αγοράσουν αυτό που θέλει. Αφού, καταρτιστεί η λίστα αγορών, τα παιδιά κάθε φορά που γίνεται μια αγορά μπορούν να τη διαγράφουν από τη λίστα με έντονο χρώμα.
-Να μην παρασύρονται στην αγορά εκείνων που δεν είχαν προγραμματίσει ή δεν χρειάζονται, καθώς τα παιδιά θα ακολουθήσουν τα παράδειγμά τους και έτσι θα είναι δύσκολο στην πορεία να πείσουν το παιδί να μην κάνει το ίδιο.
- Να συμφωνήσουν με το παιδί πριν φύγουν από το σπίτι, ότι σε περίπτωση που ζητήσει κάτι εκτός λίστας, δεν θα του αγοράσουν τίποτα και θα επιστρέψουν αμέσως πίσω. Αν βέβαια, κατά τη διάρκεια των αγορών το παιδί φερθεί άψογα, θα πρέπει να επιβραβευτεί η καλή του συμπεριφορά με μπράβο και αγκαλιές, αλλά όχι αγοράζοντάς του κάτι.
- Να παραμείνουν συνεπείς σ’ αυτά που συμφώνησαν με τα παιδιά. Σίγουρα κάποια παιδιά είναι περισσότερο επίμονα από τα άλλα, αλλά σε καμία περίπτωση οι γονείς δεν πρέπει να υποχωρήσουν, γιατί έτσι θα δοθεί το λάθος μήνυμα, ότι με τις φωνές και το κλάμα καταφέρνουμε αυτά που θέλουμε. Αντίθετα, αν το παιδί αντιληφθεί ότι οι γονείς παραμένουν αμετακίνητοι στους όρους που είχαν τεθεί από την αρχή, τότε κάποια στιγμή θα τους δεχθεί.
- Να προσπαθήσουν να περιοριστούν σε λίγα δώρα (1-2) κάθε φορά, καθώς έτσι δίνουν περισσότερη αξία στο δώρο που προσφέρουν, ενώ στην περίπτωση που το παιδί συνηθίζει να παίρνει πολλά δώρα, θα μάθει να ικανοποιείται μόνο με πολλά και σίγουρα δεν θα ευχαριστιέται όλα τα δώρα του. Δεν χρειάζεται λοιπόν, οι γονείς να κάνουν δεύτερο δώρο και την Πρωτοχρονιά ως γονείς. Άλλωστε, το παιδί περιµένει µόνο αυτό του Αϊ-Βασίλη ως επιβράβευση για τη χρονιά που πέρασε και θα ενθουσιαστεί µόνο και µόνο µε την ιδέα ότι ο Αϊ-Βασίλης πέρασε για να του αφήσει δωράκι.
Κατακλείδα…
Κανένα δώρο και παιχνίδι, όσο ακριβό και αν είναι, δεν µπορεί να αναπληρώσει και να υποκαταστήσει το ρόλο του γονέα. Σ’ αυτές τις γιορτές λοιπόν, οι γονείς ας προσπαθήσουν να εφαρμόσουν νέες παραδόσεις, να παρακινήσουν το παιδί να κάνει κάτι για τους άλλους, να προσφέρει το ίδιο δώρα και παιχνίδια σε παιδιά που το έχουν ανάγκη, να στολίσουν μαζί το σπίτι, να ετοιμάσουν ένα ξεχωριστό τραπέζι, να παίξουν και να τραγουδήσουν όλοι μαζί. Έτσι, με το χρόνο τα παιδιά θα μάθουν ότι το να παίρνουν δώρα και παιχνίδια είναι μόνο ένα μέρος της γιορτής. Το πιο σημαντικό όμως, είναι το να βρίσκονται με την οικογένειά τους και να μοιράζονται στιγμές αγάπης και ζεστασιάς.