Tην πρώτη πρώτη φορά που διάβασα Καμύ, πιστεύω δεν θα την ξεχάσω ποτέ (και το λέω εγώ που έχω ήδη ξεχάσει τι έφαγα το μεσημέρι). Είναι από τις στιγμές που σε σημαδεύουν γιατί ανακαλύπτεις έναν καινούριο κόσμο με πραγματικά αλλόκοτα συναισθήματα.
Η πρώτη μου "καμική" επαφή έγινε με τον "Ξένο". Σχεδόν το κατάπια αυτό το βιβλίο, σε μια μέρα. Δεν είναι γλαφυρή η περιγραφή μου, το ξέρω, αλλά είναι βίαια ειλικρινής. Όπως βίαια ειλικρινής είναι και ο ίδιος ο Καμύ.
Ήρωες - αντιήρωες που μοιάζουν να είναι κενοί συναισθηματικά και ηθικά, "έγκλειστοι" στον εαυτό τους, με ένα χιούμορ κυνικό και μια στάση ζωής σχεδόν αποστειρωμένη. Παρ' όλα αυτά ο Καμύ θεωρείται ένας "ανθρώπινος" συγγραφέας, που εξετάζει τη ζωή ακριβως όπως είναι. Χωρίς φτιασιδώματα και περιττές κορδέλες.
Είναι όπως και να έχει (ακόμα κι αν διαβάζοντάς τον θες να πετάξεις το βιβλίο στον αέρα από τα νεύρα σου) ένας συγγραφέας που πρέπει να έχεις στο ράφι σου κι όταν είσαι σε "φάση" να τον κατεβάσεις και να τον "καταπιείς". Γιατί μόνο έτσι διαβάζεται ο Καμύ. Η ανάγνωσή του είναι, πίστεψέ με, εμπειρία.
Ο ξένος
Λίγα λόγια: Ο ίδιος ο Καμύ είπε: "Αυτό που θα διαβάσει ο αναγνώστης στον Ξένο είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που, δίχως τίποτα το ηρωικό στη συμπεριφορά του, δέχεται να πεθάνει για την αλήθεια. Ένιωσα εξάλλου την ανάγκη να πω, κι ας μοιάζει παράδοξο, πως προσπάθησα ν' αποδώσω με τον ήρωά μου το μόνο Χριστό που μας αξίζει.
Είναι φανερό λοιπόν, μετά τις εξηγήσεις μου, ότι το είπα χωρίς πρόθεση βλασφημίας, απλώς και μόνο με την κάπως ειρωνική τρυφερότητα που δικαιούται να νιώθει ένας καλλιτέχνης για τα πρόσωπα που δημιουργεί".
Η πανούκλα
Λίγα λόγια: "O πόλεμος –αυτή η "μαύρη πανούκλα"– ξεσπά στην Eυρώπη. H Γαλλία σπαράζει στις όχθες του Σομ και του Λουάρ, εκατομμύρια οι αιχμάλωτοι στα κρεματόρια. O πόλεμος κάνει πιο έντονο το χωρισμό, την απουσία, την αρρώστια, την ανασφάλεια. Mήπως όμως δεν είμαστε πάντα υπό απειλήν, αποκομμένοι, εξόριστοι, σαρακοφαγωμένοι όπως το φρούτο από το σκουλήκι;
H Πανούκλα, το δεύτερο μετά τον Ξένο μεγάλο μυθιστόρημα του Kαμύ, καταγράφει τη συμπεριφορά των ανθρώπων σ’ έναν κόσμο που μοιάζει χωρίς σκοπό και μέλλον, σ’ έναν κόσμο πνιγηρής επανάληψης και μονοτονίας. Kι αυτό που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους δεν είναι οι κινήσεις ή οι ομιλίες τους, δεν είναι η αυτοκρατορία της σάρκας τους, αλλά οι σιωπές, οι κρυφές πληγές τους, οι σκιές που ρίχνουν στις προκλήσεις της ζωής".
Γάμοι
Λίγα λόγια: Ένα σύνολο διηγημάτων όχι τόσο γνωστό, αλλά εξίσου σημαντικό.
"Η συλλογή αποτελείται από τέσσερα κείμενα που γράφτηκαν το 1936 και το 1937, κι εκδόθηκαν το 1950. Το "Γάμοι στην Τιπαζά" φέρνει στη μνήμη μια μέρα γάμων με τη φύση. Στην παραλία της Τιπαζά στην Αλγερία, ένας νεαρός τραγουδά τη χαρά του για τη ζωή μέσα στην ομορφιά της φύσης και την υπερηφάνειά του που μπορεί ν' αγαπά απεριόριστα.
Στο "Ο άνεμος στην Τζεμιλά", ο συγγραφέας εκφράζει "τη συνειδητή βεβαιότητά του ενός ανέλπιδου θανάτου", όμως ακόμα κι η φρίκη αυτού του θανάτου δε θα τον αποσπάσει από τους στοχασμούς του· μέχρι το τέλος, το πνεύμα του θα παραμείνει καθαρό.
Στο "Καλοκαίρι στο Αλγέρι" περιγράφει μια πόλη χωρίς παρελθόν, που αγνοεί την έννοια της αρετής, αλλά που έχει την ηθική της, ενώ οι άνθρωποί της βρίσκουν καθ' όλη τη διάρκεια της νιότης τους μια ζωή στα μέτρα της ομορφιάς τους.
Τέλος, στο "Η έρημος", ο συγγραφέας ανακαλύπτει ότι η συμφωνία που ενώνει έναν άνθρωπο με τη ζωή του, σ' έναν κόσμο όπου η ομορφιά του θα χαθεί, είναι «η διπλή συνείδηση της επιθυμίας του να διαρκέσει και της μοίρας του να πεθάνει». Η σωτηρία μας βρίσκεται επί της γης, εδώ όπου η ευτυχία μπορεί να γεννηθεί από την απουσία της ελπίδας.
Η πτώση
Λίγα λόγια: "O Zαν-Mπατίστ Kλαμάνς είναι ένας «ήρωας της εποχής μας»: η εξυπνάδα του να στέκεται πάντα στη "σωστή" πλευρά της ζωής τον κάνει έναν άντρα ικανοποιημένο από τον εαυτό του, έναν άνθρωπο που χρησιμοποιεί την υποκρισία για να αρέσει στους άλλους.
Mέχρι που μια νύχτα ακούει μια άγνωστή του γυναίκα να πέφτει στα νερά ενός ποταμού. Aυτός ο τόσο καλός, ο τόσο ελεήμων, ο τόσο συμφιλιωμένος με τη "σωστή", ανθρώπινη συμπεριφορά, δεν θα τη βοηθήσει και τότε όλα γύρω του θα καταρρεύσουν".
Ο ευτυχισμένος θάνατος
Λίγα λόγια: "Το θέμα αυτού του μυθιστορήματος του Αλμπέρ Καμύ είναι η επίμονη αναζήτηση της ευτυχίας ακόμα κι όταν το τίμημά της είναι το έγκλημα. Τις περιπέτειες του ήρωα, του Μερσώ (το ίδιο όνομα με τον πρωταγωνιστή του Ξένου), τροφοδοτεί η εμπειρία μιας δύσκολης και παθιασμένης νιότης – φτώχια, αρρώστια, ταξίδια στην κεντρική Ευρώπη και στην Ιταλία, η ζωή συντροφιά με τις τρεις φίλες του στο "Σπίτι μπροστά στον Κόσμο" ("ένα σπίτι στο οποίο δεν διασκεδάζεις αλλά ένα σπίτι όπου νιώθεις ευτυχισμένος") αλλά και η μοναχική ζωή στα ριζά του βουνού Σενουά. Ο ευτυχισμένος θάνατος γράφτηκε στη δεκαετία του ’30 αλλά εκδόθηκε στη Γαλλία μετά το θάνατο του συγγραφέα.
"Ο Μερσώ ανάσανε δυνατά την πικρή και μοσχοβόλα μυρωδιά που ευλογούσε τούτη τη βραδιά το γάμο του με τη γη. Αυτό το βράδυ που έπεφτε πάνω στον κόσμο, στο δρομάκι ανάμεσα στα λιόδεντρα και τους σχίνους, πάνω στ' αμπέλια και στο κοκκινόχωμα, κοντά στη θάλασσα που σιγοσφύριζε, αυτό το βράδυ τον πλημμύριζε σαν φουσκονεριά.
Παρόμοια βράδια ήταν γι' αυτόν σαν μια υπόσχεση ευτυχίας κι όταν το ένιωσε πράγματι σαν μια ευτυχία, μπόρεσε να υπολογίσει το δρόμο που διέτρεξε από την ελπίδα ως την κατάκτηση. Με την αθωότητα στην καρδιά του δεχόταν τούτο τον πράσινο ουρανό κι αυτή τη νοτισμένη από έρωτα γη με την ίδια τρεμούλα πάθους και πόθου, όπως όταν σκότωσε τον Ζαγραίο με την αθωότητα στην καρδιά".
Σκέψεις για την τρομοκρατία
Λίγα λόγια: Σ' αυτά τα συνταρακτικά επίκαιρα κείμενα, που συγκεντρώνονται στο βιβλίο, ο Αλμπέρ Καμύ, συγγραφέας, στοχαστής και αγωνιστής, προσεγγίζει με λαμπρή διορατικότητα τα ερωτήματα που τίθενται από την εξάσκηση της απόλυτης βίας, παίρνοντας όμως μια θέση.
"Ούτε η επανάσταση ούτε η ανωτερότητά της ακτινοβολούν σήμερα στον κόσμο, αλλά ο μηδενισμό.Όποιος κι αν είναι ο σκοπός που υπερασπιζόμαστε, θα παραμείνει πάντα ατιμασμένος από το τυφλό μακελειό ενός αθώου πλήθους".
Ο μύθος του Σισύφου
Λίγα λόγια: Καταρχάς, εδώ θα διαβάσεις δοκίμιο. "Ο φιλόσοφος Καμύ μιλάει για την έννοια του παραλόγου και τη σχέση ανάμεσα στο παράλογο και την αυτοκτονία. Από τη στιγμή που ο άνθρωπος παραδέχεται τη διάσταση ανάμεσα στη λογική επιθυμία του για κατανόηση και ευτυχία και στη σιωπή του κόσμου, μπορεί άραγε να κρίνει αν η ζωή αξίζει τον κόπο να την ζει κανείς;
Τούτο είναι το θεμελιώδες ερώτημα της φιλοσοφίας. Αν όμως το παράλογο μου φαίνεται πρόδηλο, οφείλω να το διατηρήσω με μια διαυγή προσπάθεια και να δεχτώ να ζήσω βιώνοντάς το. Η εξέγερσή μου, η ελευθερία, το πάθος μου, θα είναι οι συνέπειές του. O άνθρωπος, σίγουρος ότι θα πεθάνει ολοκληρωτικά, αρνούμενος όμως το θάνατο, λυτρωμένος από την υπερφυσική ελπίδα που του έδενε τα χέρια, θα μπορέσει να γνωρίσει το πάθος της ζωής σ' έναν κόσμο δοσμένο στην αδιαφορία του και στη φθαρτή ομορφιά του.
Όμως η δημιουργία είναι για εκείνον η καλύτερη ευκαιρία για να διατηρεί τη συνείδησή του άγρυπνη μπροστά στις λαμπρές και αλόγιστες εικόνες του κόσμου. O αγώνας του Σισύφου που περιφρονεί τους θεούς, αγαπά τη ζωή και μισεί το θάνατο γίνεται το σύμβολο της ανθρώπινης μοίρας".
Για την ιστορία, ο Καμύ δεν ήταν μόνο συγγραφέας. Ήταν μια πολυσχιδής καλλιτεχνική προσωπικότητα. Σκηνοθέτης, διασκευαστής και ηθοποιός, φιλόσοφος και διευθυντης της εφημερίδας Combat, επαναστάτης και σύζυγος και φίλος. Ο Καμύ σκοτώθηκε μαζί με το φίλο και εκδότη του Μισέλ Γκαλιμάρ σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Στην τσάντα του είχε έτοιμα τα χειρόγραφα του έργου του "Ο πρώτος άνθρωπος".
Δες εδώ 10 καλούς λόγους για να διαβάσεις έναν ακόμα νομπελίστα. Και το όνομα αυτού: Ζοζέ Σαραμάγκου.